...Энэ мөчөөс эхлээд л би гэдэг хүн энэ эмэгтэйг аварсан хөнгөмсөг яаруу явдалдаа бүр ч харамсаж эхэллээ. Түүний амьд үлдэх, эсвэл үхэх нь надад ер нь ямар хамаатай юм бэ? Би чинь тиймэрхүү гавьяа байгуулаад байхаар оргилуун залуу хархүү ч биш шүү дээ. Меж ч яахав, хөгшин, муухай амьтан учраас түүнийг хумсын төдий ч анзаарахгүй тэвчиж болно. Харин миний аварсан тэр амьтан бол цэл залуухан, амьдралын баяр баясгалантай, ямар ч хүнийг татаж чадах увдистай. Тэгэхээр би түүнийг яах вэ? Хааш нь явуулах вэ? Хэрвээ бүсгүйн тухай Уикт мэдэцгээх л юм бол албаны түшмэдүүд манайд ирцгээгээд л, энд тэндгүй ажиглан шиншиж, элдвийн юм асууж шалгаах болно. Гэтэл энэ тухай санахаас ч ой минь гутаж байв. Үгүй ээ, тэгснээс бүсгүйн энд байхыг тэвчсэн минь хамаагүй дээр.
Гэтэл намайг дахиад л азгүй явдал хүлээж байжээ. Би өөрөө ч харьяанд нь ордог хүмүүн төрөлхтөний төлөөлөгчид ирж саад болдоггүй тийм газрыг энэ дэлхий дээрээс олохгүй бололтой. Орой нар жаргаж, бүрэнхий болох үеэр би эргээр зугаалдаг, заримдаа ном авч явдаг байлаа. Энэ орой ч бас зугаалахаар явж, элсэн дээр сунан хэвтээд номоо уншихаар завдав. Гэтэл хэвтэж ч амжаагүй шахуу байтлаа гэнэт ямар нэгэн хар сүүдэр нар халхлаад ирэхийг мэдэрлээ. Өндийн эргэж хараад нэгэн өндөр хүн зогсож байхыг үзээд ихэд гайхав. Тэрээр надаас хэдхэн ярдын зайд, намайг хүн байна гэж анзаарсан ч шинжгүй зогсч байлаа. Бараан царайтай, хар үс, богинохон буржгар сахал, бүргэд хамартай тэрээр чихэндээ алтан ээмэг зүүжээ. Номхтгошгүй халуун цочмог хэдий ч өөрийнхөөрөө л шударга төвшин хүн шиг сэтгэгдлийг тэр над төрүүллээ. Онгож гандсан тансар хилэн хүрэм, улаан тэрмэн цамц, бараг бүсэлхийдээ хүрэх шахсан далайчны урт гутал өмссөн тэр эрийг өчигдөрхөн шөнө сүйрч буй хөлөг дээр байхыг харснаа би шууд саналаа.
- Өө за! гэж би цухалдан хэллээ.
- Тэгэхээр, та чинь ямар ч гэсэн эрэг хүрчээ?
- Тиймээ хэмээн тэр англи хэлээр цэвэрхэн хариулаад
- Гэхдээ би энд хамаагүй. Намайг давалгаа эрэг рүү шидчихсэн юм. Тэр чигтээ живчих минь ч яалаа даа.
Тэрээр бага зэрэг харь аялгатай ярьж байсан ч сонсоход таатай байлаа.
- Тээр тэнд амьдардаг сайн санаат хоёр загасчин намайг аварч асарсан юм. Гэхдээ үнэнийг хэлэхэд би тэдэн огтхон ч талархахгүй байна.
“ Өө, хөөрхий. Бид чинь нэг тэрэгний хоёр дугуй байхчив” гэж би бодлоо.
- Та чинь яахаараа живэхийг тэгтлээ их хүсдэг билээ?
- Яагаад гэвэл тэнд, тэр цөхрөн дуу алдаж хоёр урт гараа сунган
- Яагаад гэвэл тэнд миний зүрх сэтгэл, миний амин эрдэнэ, миний хайр, амьдралын минь ганц учир утга нойрсч байгаа юм.
- Гэсэн ч, хэмээн би татгалзаад
- Хүмүүс өдөр бүр л үхэж байдаг, үүний төлөө тэгтлээ их зовох хэрэг ердөө ч байхгүй. Тэгэхээр та миний газар дээгүүр явж байна. Аль болох хурдан эндээс яваад өгвөл надад таатай байна. Миний аварсан тэр хүн надад хангалттай яршиг төвөг удаж байгаа юм.
- Таны аварсан хүн гэнээ? гэж тэр амьсгал нь давчдан асуулаа.
- Тиймээ, хэрвээ та түүнийг аваад явбал би тун ч их талархахсан.
Тэр мөчийн төдий над руу харснаа арайхийж миний үгийг ухав бололтой, зэрлэгээр хашхираад гэр рүү минь харайлгачих нь тэр. Үүнээс өмнө ч тэр, үүнээс хойш ч тэр хүн ингэж хурдан гүйж байхыг би хэзээ ч хараагүй билээ. Би ч гэрт минь ийн халдаж зүрхэлсэнд эгдүүцсэндээ араас нь харайлгав. Гэвч намайг гэртээ хүрэхээс минь өмнө тэр нээлттэй хаалгаар ороод явчихав. Тэгтэл ч гэрээс чарлах дуун хадаж, ойртож очсон хойноо эрэгтэй хүний хүнгэнэсэн дуун түргэн түргэн, чангаар ямар нэгэн юм ярьж байхыг сонслоо. Хаалгаар цухуйгаад би нөгөө бүсгүй, Софья Рамузина буланд нүүрээ буруулан, бүхий л бие нь айдас зэвүүцэлдээ чичрэн суухыг үзэв. Нөгөө эр догдолсондоо чичрэн, хар нүд нь гялалзаж, ямар нэгэн зүйлийг тачьяадан гуйж байлаа. Намайг орж очингуут тэр бүсгүй руу ухасхийв. Гэтэл бүсгүй чоно оготнод багалзуурдуулсан молтогчин туулай шиг л чарлаж, булан руу улам ч шигдэх нь тэрээ.
- Хөөе! гэж би нөгөө хүнийг татангаа уурсан орилоод
- Та чинь юун бөөн шуугиан дэгдээгээд байна? Танд энд юу хэрэгтэйв? Арай буурчийн газар, аяны буудалд байна гэж санаагүй биз?
- Өө, эрхэм ээ! хэмээн тэр дуу алдаж
- Намайг уучлахыг гуйя. Энэ эмэгтэй бол миний эхнэр байгаа юм. Би түүнийгээ живчихсэн л гэж бодож байлаа. Та надад амьдралыг минь эргүүлж өглөө шүү.
- Та чинь хэн гэгч вэ? гэж би ширүүнээр асуулаа.
- Би Архенгальскийнх. Би орос хүн гэж тэр хариулав.
- Таны нэр хэн билээ?
- Урганев.
- Урганев гэнээ? Түүнийг чинь Софья Рамузина гэдэг шүү дээ. Тэр таны эхнэр биш байна. Түүнд хуримын бөгж ч алга.
- Бид бурхны өмнө эхнэр нөхөр бололцсон улс хэмээн тэр дээш харан ёслол төгөлдөр хэлээд
- Бид газар дэлхийнхээс ч илүү бөх бат барилдлагаар холбогдсон.
Түүнийг ярьж байх үед бүсгүй миний ард нуугдан хамгаалахыг гуйх мэт гарыг минь базлан байлаа.
- Эхнэрийг минь надад өгнө үү, эрхэм ээ хэмээн тэр үргэлжлүүлэн
- Намайг түүнийгээ эндээс авч явахыг зөвшөөрнө үү?
- Та сонсож бай гэж би ширүүнээр хэлээд
- Энэ хүүхэн чинь надад ердөө ч хэрэггүй, харин ч би түүнийг аварсандаа гэмшиж байгаа юм. Ер нь түүнийг харсандаа ч харамсаж байна. Тэр үхсэн ч би ер харамсахгүй. Гэсэн ч би түүнийг танд өгч чадахгүйнэ. Яагаад гэвэл үзтэл тэр танаас айж, таныг үзэн ядаж байх шиг байна.
- Та түүнийг надад өгөхийг хүсэхгүй байна гэнээ? гэж тэр сөөнгөтөн асуулаа.
- Намайг үүнийг хийхээс минь өмнө та тамд унах болно доо гэж би хэлэв.
- Хэрвээ би түүнийг хүчээр авч явбал та яахав? гэж тэр дуу алдаж, царай нь улам харлан барайлаа. Хамаг цус толгой руу минь хөөрөх шиг болж, би камин зуухны өмнө хэвтэж байсан түлээний тайрдас шүүрэн авч
- Зайл гэж намуухан хэлэв.
- Одоохон зайл. Эс тэгвэл тархийг чинь бяцлаад өгнө шүү.
Тэр эхлээд над руу шийдвэргүйхэн харснаа гэнэт эргэн гэрээс гүйн гарлаа. Тэгснээ минутын дараа буцан ирж босгоны тэнд биднийг харан зогсов.
- Та юу хийж байгаагаа сайн бодоорой! Энэ эмэгтэй бол минийх. Би түүнийг авах л болно. Харин зодолдохдоо хүрэх юм бол ч оросууд шотландчуудаас огтхон ч дутахгүй шүү гэж хэллээ.
- За яахав. Харж л байя хэмээгээд би урагш алхсан боловч тэр эргээд яваад өглөө. Түүний өндөр бие улам өтгөрөн буй харанхуйд уусан одов.
Үүнээс хойш сарын турш, бүр хоёр сар ч байх, бүх юм нам тайван байлаа. Би орос бүсгүйтэй юу ч ярьсангүй, тэр ч над руу ер хандсангүй. Заримдаа намайг лабораторитоо ажиллаж байхад бүсгүй чимээгүйхэн орж ирээд том нүдээрээ миний юу хийхийг ажиглан суудаг байв. Анхандаа энэ нь миний уурыг хүргэдэг байсан боловч бүсгүй над ер саад болдоггүй тул сүүлдээ дасч орхисон юм. Харин бүсгүй үүндээс урамшиж, өдрөөс өдөрт сандлаа миний ширээ рүү ойртуулсаар хэдэн долоо хоногийн дараа гэхэд бүр хажууд минь суудаг болов.
Гэсэн ч тэр өөрийнхөө байгааг ердөө ч мэдрүүлэхгүйгээр над тусалж, хэрэгтэй үед өд, хуруу шил, шилэн сав мэтийг дөхүүлж өгдөг байлаа. Би түүнийг хүн биш ердөө л автомат мэтээр үзэж дасаад, тэр өрөөнд минь орж ирээгүй үед үгүйлэх болов. Би ажиллаж байх үедээ гарсан үр дүнгээ тархиндаа бат хадгалахын тулд өөртэйгөө ярьдаг зантай хүн л дээ. Гэтэл бүсгүй түүнийг гайхалтай тогтоох аж. Миний үгийг ямар утгатайг огтхон ч ойлгоогүй атлаа тогтоочихсон байдаг байв. Тэрээр хөгшин Межд бүхэл бүтэн химийн тэгшитгэл, алгебрийн томьёо уншиж өгч, цаадах нь өөртэйгөө оросоор ярьж байна гэж бодоод толгой сэгсэрч, харин бүсгүй тачигнатал хөхөрч суух нь миний инээдийг цөөнгүй хүргэж билээ.
Бүсгүй гэрээс зуун ярдаас илүү ер холддоггүй, эхлээд эргэн тойронд хэн ч алга байгааг цонхоор харж байж гардаг байв. Үзтэл нутгийн хүн нь хаа нэгтээ ойрхон байгаа гэдгийг мэдэж буй бололтой, өөрийгөө аваад явчихвий гэж их л айж байлаа. Бүр нэг удаа бөөн хуучин хог новшин дунд л хэвтэж байдаг гар бууг минь сумтай нь олчихоод маш хурдан цэвэрлээд тосолчихож билээ. Тэгээд хаалганы тэнд жижигхэн уутанд хийж өлгөөд намайн зугаалаахаар гарахад минь авч явахыг шаарддаг байв. Намайг буцаж ирэнгүүт л үүдээ түгжчихнэ. Бүсгүйд энд байх нь аз жаргалтай байгаа бололтой, надтай ажиллаагүй үедээ Межд хичээнгүйлэн тусална. Гэрийн бүх ажилд тэр тун ч шаламгай ажээ.
Тун ч удалгүй би түүний айж байгаа нь бүрэн үндэстэй, Архенгальскийн хүн манайхтай ойрхон газар нуугдсаар байгааг мэдлээ. Нэгэн шөнө би ер унтаж чадсангүй, сүүлдээ босч цонхоор харж зогслоо. Тэнгэр бүрхэг, далайн эрэг, эрэг дээр хэвтэж буй завь маань арай л гэж ялгагдана. Нүд харанхуйд дасаад ирсэн хойно хаалганы эсрэг талд элсэн дээр ямар нэгэн хүн дүрс байхыг олж харлаа. Гэтэл өчигдөр шөнө тэнд юу ч байгаагүй билээ. Намайг харанхуй руу ширтэн юу болохыг нь мэдэх гэж дэмий оролдож байх зуур сарыг халхаж байсан бөөн үүл алгуур холдож, түүний хүйтэн хурц гэрэл далайн булан, хоосон эргийн урт зурвасыг гийгүүлэв. Энэ мөчид л миний гэрийн ойролцоо шөнөөр хэн нэгэн тэнэж явдгийг харлаа. Тэр бол нөгөө орос байв. Тэрээр аварга том мэлхий шиг л элсэн дээр хачин монгол заншлаар завилан, бүсгүй үйлчлэгч хоёрын унтаж буй өрөөний цонх руу ширтэн суух ажгуу. Түүний нүүрэн дээр гэрэл тусч, шулуун шударга төрх, духан дээрх гүн үрчлээ, халуун цочмог зангийн илрэл болсон сөрөвгөр сахал зэргийг нь би дахин олж харлаа.
Эхэндээ би түүнийг жирийн л нэг хэрмэл этгээдүүдийн нэг мэтээр л шууд буудчих хүсэл төрсөн ч түүнийг харж байх зуурт жигшил зэвүүцэл маань харамслаар солигдов. “Азгүй амьтан, тэнэг” гэж би бодлоо. “Чи үхэлтэй огтхон ч айхгүй нүүр тулж явсан мөртлөө одоо бүхий л хүсэл бодол, ухаан санаагаа нэг муу өөдгүй хүүхэнд, өөрөөс чинь зугтааж, үзэн ядаж буй хүнд зориулж байх ч гэж дээ. Чиний бараан арьс, сайхан том биенд чинь ухаан алдан татагдах мянга мянган хүүхнүүд байхад харин чи чамтай харьцах хүсэл огтхон ч үгүй бүсгүйн хойноос явж байх юм.” Орондоо хэвтэж байхадаа би түүнийг их л шоолов. Гэр маань бөх бат түгжээтэйг би мэдэх болохоор тайван байлаа. Энэ хачин хүн шөнийг манай үүдний тэнд ч бай, эндээс зуун милийн цаана ч бай, хаана өнгөрүүлэх нь надад огт падлийгүй, тэртээ тэргүй өглөө гэхэд тэр энд байхгүй байх нь мэдээж. Үнэхээр ч өглөө намайг босоод гэрээсээ гарахад тэр байсангүй. Шөнө ирснийхээ ул мөрийг ч үлдээсэнгүй.
Гэтэл удсан ч үгүй би түүнийг дахин харлаа. Нэгэн орой ширээнийхээ ард удтал сууж, хортой бэлдмэлийн уураар ханатлаа амьсгалснаас болж өглөө нь толгой ихэд өвдөв. Тэгээд завиар зугаалахаар гарлаа. Эрэг дагаад нилээд хэдэн миль хөвж явтал цангаж, тэнгис рүү цутгадаг цэнгэг уст горхитой газарт буудаллав. Энэ горхи миний эзэмшлийн газраас эх авч урсдаг боловч өнөөдөр миний буудаллаж буй адаг нь миний эзэмшлээс гадна байдаг юм. Тэр горхиноос ууж цангаагаа гаргаж байхдаа би нилээд аягүйрхэж байлаа. Тэгэдд босонгуутаа өнөөх оростой нүүр тулчих нь тэр. Одоо бол би яг л түүн шиг хүний газраар хэсч яваа шиншигч этгээд болсон, тэр ч харангуутаа үүнийг ойлгожээ.
- Танд хэдэн үг хэлмээр байна гэж тэр баргар царайлан хэлэв.
- Тийм бол хурдалж үз гэж би цагаа харангаа хэлээд
- Надад дэмий чалчиж байх цаг алга гэлээ.
- Дэмий чалчих гэнээ? хэмээн тэр уурсаж
- Шотландчууд та нар чинь хаашаа янзын ард түмэн бэ? Та хатуу ширүүн төрхтэй, бүдүүлэг яриатай. Намайг асарсан сайн санаат загасчид ч бас яг ийм. Гэсэн ч та нарыг сайн улс гэдэгт эргэлзэхгүй байна.
- Таныг чөтгөр аваасай гэж би орилоод
- Ярих юмаа яриад өөрийн замаараа тонилж үз. Таныг харахаас ч дургүй хүрч байна.
- Би таныг яаж зөөлрүүлэх юм бэ? гэж тэр дуу алдаад
- Өө тийм гэснээ тансар хилэн хүрэмнийхээ дотоод халааснаас грек маягийн загалмай гаргаж ирлээ.
- Үүнийг хараач. Бидний итгэл үнэмшил, ёс заншил ялгаатай ч энэ тэмдэг биднийг холбоно.
- Би ч үүнд нэг их итгэхгүй л байна шүү гэж би хариулав.
Тэр бодлогшронгуй харцаар ширтэнэ.
- Та мөн ч хачин хүн юм даа хэмээж эцэст нь хэлэв.
- Би таныг яагаад ч ойлгохгүйнээ. Та Софья бид хоёрын дундуур ороод байна. Энэ бол их аюултай, эрхэм ээ. Оройтоогүй дээрээ үүнийг ойлго. Намайг яаж байж энэ эмэгтэйг авч яваа, өөрийнхөө амьдралаар хэрхэн дэнчин тавьж, сэтгэл зүрхээ яаж хөнөөснийг минь та мэдэхгүй шүү дээ. Миний даван туулсан тэр бүхэнтэй харьцуулахад та юу юм бэ? Таныг би өөрийнхөө замаас хутга, чулуу, юугаар зайлуулж чадна. Гэвч бурхан намайг үүнээс хамгаална гэж зэрлэгээр хашгиран
- Би хэтэрхий дорд орж, хэтэрхий дорд... Юу ч болсон хамаагүй. Зөвхөн үүнийг л битгий...
- Та энд элсэн манхнуудын дунд сэлгүүцэж, миний амгалан тайван байдлыг алдагдуулж байсанд орвол эх нутаг руугаа буцсан чинь дээр дээ. Таныг эндээс явсныг магадалж мэдсэнийхээ дараа би бүсгүйг Эдинбург дэх Оросын консулын хамгаалалтанд өгнө. Тэр хүртэл би өөрөө түүнийг биечлэн хамгаалах тул та ч, хэн ч бүсгүйг надаас авч чадахгүй.
- Та чинь яахаараа Софья бид хоёрыг салгах гээд байдаг билээ? Намайг түүнийг гомдооно гэж бодоогүй биз дээ? Би чинь түүнийхээ төлөө амьдралаа зориулж яваа хүн. Та яагаад ингээд байгаа юм бэ?
- Яагаад гэвэл ингэх нь надад таалагдаж байгаа юм. Би өөрийнхөө үйлдлийн талаар хэнд ч тайлан тавихгүй.
.- Та сонсож бай хэмээн тэр дуу алдаад нударгаа зангидан над руу давшин ирэв.
- Хэрвээ би таныг энэ бүсгүйтэй харьцахдаа ямар нэгэн муу санаа агуулж байна гэж бодсонсон бол, хэрэв та бузар зорилгын үүднээс бүсгүйг бариад байна гэж нэг мөч ч гэсэн итгэсэнсэн бол, бурхныг барьж андгайлая! Би ямар ч эргэлзээгүйгээр өөрийнхөө гараар таныг боож алах байсан юм.
Тэр бараг л галзуурах шахан царай нь хачин болж, нударгаа татганан зангидаж байв. Би ч юу юугүй намайг багалзуурдах нь уу л гэж бодлоо.
- Над руу бүү ойрт гэж хэлээд гараа буун дээрээ тавьж
- Хэрэв дахиад нэг л алхах юм бол чинь духанд тань сум зооно шүү.
Тэр халаас руугаа гараа явуулахад нь би буу гаргаж ирэх гэж байна хэмээн саналаа. Харин тэр бууны оронд янжуур гаргаж ирээд түргэн түргэн гүн сорон татаж эхлэв. Энэ нь биеэ барих хамгийн сайн арга гэдгийг тэр туршлагаараа мэдэж буй бололтой.
- Би танд хэлсэн хэмээн тэр тайван өнгөөр эхэлж
- Миний нэр Урганев, Алексей Урганев. Яс үндсээрээ бол фин хүн. Гэсэн ч бараг бүх амьдралаа ертөнцийн нөгөө хэсэгт өнгөрүүлсэн. Би нэг газраа удаан тогтож сууж, тайван амьдарч чаддаггүй. Өөрийн гэсэн хөлөг онгоцтой болсны дараа бол Архенгальск, Австрали хоёрын хооронд миний зогсоогүй ганц ч боомт үлдээгүй дээ. Би халуун цочмог, ухаан жолоогүй, эрх чөлөөг эрхэмлэдэг нэгэн. Тэр үед манайхны нэг гоё үгтэй танхил залуу, хүүхэн эргүүлэхийн мастер нутагт минь амьдарч байлаа. Гэтэл тэр үргэлж минийх гэж боддог байсан, надтай гэрлэхийг зөвшөөрөхөд бэлэн байсан хайрт бүсгүйг минь заль мэхээр надаас булаан авсан юм. Би арслан зааны яс авахаар Гаммесфест рүү ээлжит аяллаа хийж яваад огтын ч санамсаргүй буцаж ирэхэд миний эрдэнэ, миний баяр бахдал минь тэр муу танхил жаалтай гэрлэж байгаа, бүр хуримлахаар сүмд оччихоод байгааг дуулдаг юм байна. Та ойлгож байгаа биз дээ. Тэр мөчид би хүнд юмаар цохиулах шиг л болж юу хийж буйгаа ч мэдэхээ байлаа. Би надтай цуг олон жил аялсан, надад чин үнэнч хүмүүсээс бүрдсэн багийнхантайгаа эрэг дээр бууж сүмд очив. Тэр хоёрыг ламын өмнө аль хэдийн зогсчихсон, хуримын ёслол нь арай эхлээгүй байх үед би шууд л тэр хоёрын дундуур дайран орж, бүсгүйг бэлхүүсээр нь тэврэн өргөөд аваад гарчихав. Миний хүмүүс тэр үед айсан сүйт хархүү болон зочдыг түрэн зайлуулж байлаа. Бид түүнийг шууд л боомтод авчран хөлөг дээрээ гаргаад зангуугаа өргөн задгай тэнгист гарсан. Би бүсгүйд өөрийнхөө өрөөг өгч, бүхий л тохилог байдлыг ханган, өөрөө багийнхантайгаа хамт унтаж байв. Аажимдаа тэр надад зэвүүцэхээ больж, надтай гэрлэхийг зөвшөөрнө, Англид ч юмуу, Францад ч юмуу бид гэрлэнэ гэж би найдаж байсан юм. Бид удаан аялав. Нордкапыг ардаа орхиж, Норвегийн баргар эргийн хажуугаар хөвж гарав. Гэсэн ч цонхигор царайт хайртаас нь хагацаасны төлөө бүсгүй намайг уучилсангүй. Дараа нь тэр хараал идсэн шуурга дайрч, хөлгийг минь сүйрүүлээд, миний бүх л итгэл найдварыг минь нурааж, тэгж их зүтгэсэн хайртай хүнээ ч харах боломжгүй болгов. Гэлээ ч тэр надад дахин дурлах ч юм билүү. Эрхэм ээ, та амьдралын их туршлагатай хүн юм шиг байна. Та юу гэж бодож байна?
(Үргэлжлэл бий)
No comments:
Post a Comment