Судалт авдрын нууц (Үргэлжлэл)

- Ахмад нь ерөөсөө журнал хөтөлдөггүй байсан байх л даа хэмээн Эллердайс өгүүлээд
– Ер нь Өмнөд Америкийн худалдааны онгоцуудад дэг журмыг тийм ч чанд баримталдаггүй. Ахмадууд нь ч өөрсдийгөө аар саар ажлаар дарах дургүй байдаг юм. За, ер нь тэмдэглэлтэй байсан байлаа ч ахмад нь аваад явчихаа биз дээ хэмээв.
- Энэ бүх ном, цааснуудыг нь авч явах хэрэгтэй байна. Бидэнд хэдий хир хугацаа байгааг асуугаадах.
Онгоцны хөндий усаар дүүрсэн байсан боловч ачааны нэлээд хэсэг нь усан дээр ил байсан тул хөлөг юу юугүй живчих аюул байсангүй.
- Эллердайс, та онгоцны хөндий рүү тайвуухан орж болох юм шиг байна. Аварч болохоор ачаа бараа байна уу, сайн үзээрэй. Би энэ бичиг цааснуудыг үзээдхэе гэж би хэлэв.
Бразилийн “Ялалтын бурхан” хэмээх энэ хөлөг онгоц ойролцоогоор сарын өмнө Баия боомтоос Лондонгийн зүг хөдөлсөн болохыг элдэв бичиг захиа, ачааны баримт зэргээс би олж мэдлээ. Дарвуулт онгоцны ахмад нь Таксейра гэгч хүн байсан бололтой, харин багийн бусад бүрэлдэхүүний талаар юу ч байсангүй. Бичиг баримтан дотор нь ч бидэнд хэрэг болохоор зүйлс алга байв. Онгоцонд самар, цагаан гаа болон халуун орны үнэт модод ачсан байж. Чухам энэ том гуалингууд л заяа муут хөлгийг живүүлчихэлгүй байлгаад байгаа нь энэ. Гэвч тэд дэндүү том учир бид онгоцны хөндийгөөс гаргаж чадахгүй биз. Үүнээс гадна хатагтай нар өдөөр нь бүрхээ гоёдог шувууд, зуун хайрцаг лаазалсан жимс зэрэг зүйлс ч байлаа.
Ширээн дээрх цааснуудыг цэгцэлж байтал англиар бичсэн баримт таарсан нь миний анхаарлыг ихэд татав. Тэнд ийн бичжээ “Сантаремийн цуглуулгын нэг хэсэг нь болох эртний Испанийн болон Энэтхэгийн ховор нандин зүйлсийг Лондоны Пронфут ба Нейман пүүсийн хаягаар илгээсэн болно. Эдгээр хосгүй зүйлс маш их үнэтэй тул замд эвдэрч гэмтэх, хулгайлагдах зэргээс нягтлан хамгаалах ёстой. Энэ нь ялангуяа дон Рамирес ди Лейрийн үнэт эдлэлтэй авдарт хамаатай болно. Авдрыг хэн ч хүрч чадахгүй найдвартай газарт хадгалах хэрэгтэй”. Дон Рамиресийн үнэт авдар! Хосгүй эдлэлүүд! Тэгэхээр онгоцон дээр ямар нэгэн үнэт зүйл байгаа байхнээ!
Хаалган дээр миний туслах хүрч ирэхэд би бичгийг барьсаар ширээний араас бослоо.
- Дарвуулт онгоц нэг л биш байна гэж тэр илтгэв.
- Юу болов?
- Аллага болжээ, сэр. Бид толгойг нь бяц цохисон үхдэл оллоо.
- Шуурганы үеэр золгүй явдал гарсан юм биш биз?
- Болох л юм, сэр. Гэвч та өөрөө харвал надтай адил зүйлийг хэлэх байх.
- Тэр хаана байна?
- Тавцангийн дундах каютад байна, сэр.
Тавцан дор хүн суудаг байр байсангүй. Ахмадын кают хитэгийн тэнд, тавцан дунд байлаа. Гол нээлхийн ойролцоо, гал зуухтай залгаад дараагийн каютыг барьжээ. Харин командын байр урд хамрын тэнд байв. Туслах маань намайг дунд талын каютад аваачив. Баруун талд шалаар нь нэг сав суулга, таваг хөглөрсөн гал тогоо, зүүн талд хоёр ортой офицеруудын кают харагдана. Офицеруудын каютын ар талд ойролцоогоор арван хоёр квадрат фут орчим хэмжээтэй өрөөнд далбаа, нөөц дарвуулууд дүүрэн байлаа. Хананы дагуу ороосон зотонгууд, бөхөлж уясан баглаа боодлууд хэвтэнэ. Каютын алсын буланд цагаан, улаан өнгийн судалтай авдар байна. Улаан будаг нь гандаж, цагаан нь хир буртаг болсон боловч гэрэл туссан газраа өнгө нь сайн ялгагдаж байлаа. Сүүлд нь бид хайрцгийг хэмжихэд уртаараа дөрвөн фут гурван дюйм, өргөнөөрөө гурван фут байсан билээ. Ерөнхийдөө ердийн усан цэргийн авдарнаас хамаагүй том байсан юм.
Намайг агуулах руу орж ирэх яг тэр мөчид авдар биш шал өөр зүйл миний анхаарлыг татсан билээ. Шалан дээр хөглөрөх далбаан дээр богинохон буржгар сахалтай, бараан царайтай хүн хэвтэж байна. Хөл нь авдарны зүгт, толгой нь эсрэг тийшээ харжээ. Цагаан зотон даавуун дээр үхдлийн толгойн хажууд хүрэн улаан толбо тогтож, наранд борлосон хүзүүнээс нь гоожсон цус шалан дээр тунарчээ. Эхлээд надад хүч хэрэглэсний ямар ч ул мөр харагдсангүй. Түүний царай яг л унтаж байгаа хүүхдийнх шиг амарлингуй байх юм. Би түүн рүү бөхийнгүүтээ айсандаа дуу алдаж гэдрэг үсрэв. Сая л шархыг харлаа. Тэр хүнийг ар талаас нь сүхээр хүчтэй цохиж алжээ. Сүх шилэн хүзүүг нь бяцалж, тархи руу нь гүн шигдсэн байна. Яагаад түүний царай тийм амарлингуй байсны учир энэ ажээ. Үхэл хоромхон зуурт ирсэн учир тэрээр алуурчнаа ч харж амжаагүй байна.
- Таныхаар бол ахмад Баркли, энэ санаатай аллага уу, эсвэл золгүй явдал уу? гэж туслах маань надаас асуулаа.
- Таны зөв байж, мистер Эллердайс. Түүнийг араас нь ямар нэг хүнд, хурц зүйлээр цохисон байна. Энэ юун хүн байгаад, түүнийг яах гэж алав?
- Энэ жирийн усан цэрэг байна, сэр. Гарыг нь харахад илт байна.
Эллердайс тонгойж, халаасыг нь уудалж үзэв. Онгоцны карт, олсны тасархай, бразилийн хайрцаг тамхи гэх мэтийн зүйлс л байлаа.
- Үүнийг хараач! гэнэт Эллердайс дуу алдаад шалан дээрээс нэг юм авсан нь хажуу дахь пүршийг нь дарангуут ир нь сугардаг урт хутга байв. Хутганаас бид нэг ч толбо олсонгүй тул хутга аллагын зэвсэг биш байжээ гэсэн дүгнэлтэнд хүрэв. Гэхдээ тэр хутга үхдлээс яг гар сунгах зайд, түүнийг цохиход гараас нь унасан байдалтай хэвтэж байсан юм.
- Сэр, миний бодоход аюул тулгарна гэдгийг тэр мэдэж байсан бололтой. Тэгээд хутгаа бэлэн барьж байжээ гэж туслах өгүүлээд
– Хөөрхийд бид нэгэнт тусалж чадахгүй болжээ. Харин тэр хананд уясан боодлуудад юу байгаа нь сонин байна. Энэ хуучин боодол дотор лав нандин зүйл, эртний зэвсэг ч юмуу, хуучны ховор эдлэл байгаа бололтой гэнэ.
- Яг үнэн. Эд бол эндээс бидний авч явж чадах цорын ганц үнэт зүйлс. Онгоцон дээрх хүмүүсийг дууд. Эдгээрийг ачих өөр нэг завь авчраг гэж би тушаав.Ганцаараа үлдсэн хойноо одоо нэгэнт бидний эзэмшил болсон тэр жигтэй зүйлсийг дахин нэг харлаа. Тэднийг бүгдийг нь гаднаас нь хараад хамгийн ерөнхий төсөөлөл л хийж болохоор тийм нямбай багласан байв. Харин энэ үед судалтай авдар дээр гэрэл сайн туссан байсан болохоор түүнийг сайн гэгч нь үзлээ. Өнцгийг нь төмөрлөсөн хүнд таган дээр нь нэг хачин сүлд сийлжээ. Сүлдний доод талд испаниар бичсэн бичиг үзэгдэнэ. Үүнийг харин би гаргаж уншиж чадлаа. “Верагуа муж болон Терра Фирмийн генерал-губернатор, генерал-ахмад, гэгээн Иаковын одонт рыцарь дон Рамирес ди Лейрийн үнэт эрдэнэстэй авдар”. Нэг өнцөгт нь 1606 он гэж сийлээд, нөгөө өнцөгт нь “Ямар ч үед авдрыг онгойлгохгүй байхыг хатуу сануулав” гэж англиар бичсэн цагаан шошго наасан байв. Доод талд нь энэ анхааруулгыг испаниар давтаж бичжээ. Гангаар хийсэн хүнд цоожин дээр нь латинаар сийлсэн бичиг байсан нь миний мэтийн эгэл далайчны ойлгох зүйл биш аж.
Миний нэгдүгээр туслах Армстронгийг завь аваад дарвуулт онгоц руу ирэх үед би энэ хачин авдрыг үзээд дуусч байлаа. Баглаатай эртний эдлэлүүдийг завинд ачиж онгоц руугаа явуулчихаад, авдрыг нөгөө завиндаа ачив. Авдар маш хүнд байсан агаад завины хамарт юмуу, хитэгийн талд тавьбал завийг хөмрүүлчих тул бид түүнийг завины дунд талд болгоомжтой тавилаа. Үхдлийг тэр чигт нь үлдээв.
Эллердайсын бодлоор бол баг хөлөг онгоцоо орхих үед алагдсан усан цэрэг ямар нэгэн юм хулгайлахыг оролдсон тул ахмад нь сахилгыг хадгалах үүднээс түүнийг сүх юмуу өөр ямар нэг хүнд зүйлээр цохиж алсан бололтой. Энэ бодол үнэнд ойр мэт санагдаж, үүгээр би ч сэтгэл ханав. Гэвч далайд олон нууц хадгалагдаж байдаг. Бидэнд бразилийн дарвуулт онгоцны усан цэрэг юунаас болж алагдсан нь таавар хэвээрээ л үлдэж, далайчдын дунд багагүй яригддаг тайлагдаагүй оньсгуудын нэг болох нь энэ.
(Үргэлжлэл бий)